Column: Rooksignalen die ons verder brengen
Een column van Sophie Koek, directeur bedrijfsvoering Brijder en Triora, over rookvrij werken in de praktijk en hoe signalen uit de organisatie én het compliment van de IGJ helpen om koers te houden.
Bij Brijder en Triora zijn we sinds februari 2023 officieel rookvrij. Een belangrijke stap richting gezonde zorg, waar we trots op zijn. Tegelijkertijd: rookvrij zijn (en blijven) gaat niet vanzelf en vraagt onderhoud. We blijven leren, bijsturen en zoeken naar wat werkt – en wat niet.
Onlangs ontvingen we een reactie van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) op onze reflectie op rookvrije zorg. Daarin schreven zij:
“De inspectie is zich ervan bewust dat het realiseren van een rookvrij beleid geen sinecure is en op onderdelen maatwerk vraagt. Wij complimenteren u dan ook dat u uitwisseling van kennis en dilemma’s over dit thema realiseert.”
Een mooi compliment, dat onderstreept dat we op de goede weg zijn. En dat rookvrij zorg verlenen wél kan – als je het samen doet. We zijn trots op het compliment van de IGJ.
Rookvrij is geen eindpunt, maar een ontwikkeling
Stoppen met roken draagt bij aan herstel – zeker binnen de verslavingszorg geloven we dit sterk. Onderzoek laat zien dat stoppen met roken het risico op terugval in middelengebruik met zo’n 25% verlaagt. Dat motiveert. Tegelijkertijd: we kunnen het effect nog niet zwart-op-wit aantonen in onze eigen cijfers. Hier zijn we nog te kort rookvrij voor, dus blijven we inzetten op meten en monitoren, zodat we dit op termijn wel kunnen.
Rookvrij blijft maatwerk
We hebben ervaren dat een rookvrij organisatiebeleid niet in beton gegoten kan worden. De IGJ bevestigde: er moet ruimte zijn voor maatwerk en zorgvuldige afwegingen. En daar lopen we in de praktijk ook tegenaan. Hoe creëer je een rookvrije omgeving zónder een totaalverbod en mét respect voor de persoonlijke levenssfeer van cliënten? Waar begint en eindigt een privéruimte? Hoe combineer je rechtsbescherming met gezondheidsbevordering? Geen eenvoudige vragen, en dus blijven we hier samen aan werken. Deze onderwerpen vragen om aandacht en dialoog.
Wat werkt in de praktijk?
Bij Brijder en Triora kiezen we voor ondersteunen, niet controleren. In de ambulante setting maken we afspraken over rookgedrag en leggen die vast in het behandelplan. CO-metingen (smokerlyzers) zijn inmiddels een vanzelfsprekend onderdeel van het gesprek. Niet als controlemiddel, maar als spiegel voor cliënten én als hulpmiddel voor het gesprek met hun behandelaar. De betrokkenheid van teams en de cliëntenraad is daarin essentieel. Zo houden we de aanpak levend en afgestemd op de praktijk.
Enkele lessen die wij andere collega's willen meegeven:
1. Blijf in gesprek met de werkvloer
Ook nu we al twee jaar rookvrij zijn, blijven we als directie en management luisteren naar wat er speelt. Het beleid is nooit ‘af’. Maar de gesprekken zijn nu minder frequent nodig dan in het begin – een teken dat het begint te landen.
2. Zorg voor open gesprekken in teams
Soms ontstaat wrijving. Bijvoorbeeld als een cliënt ondanks het overtreden van de rookregels toch blijft. De regiebehandelaar maakt dan een afweging: iemand ontslaan of niet? Juist dit soort situaties vraagt om het gesprek in het team. Wat vinden we proportioneel? Hoe zorgen we voor consistentie én maatwerk?
3. Meet wat je doet
Objectieve monitoring helpt. De CO-meter is bij ons net zo normaal geworden als bij het gebruik van andere middelen. Het geeft behandelaars iets om op terug te vallen, en integreert het rookvrij-zijn in de dagelijkse praktijk.
4. Let op kleine signalen
Anekdotisch vergaderen – gewoon vertellen wat je ziet of meemaakt – levert vaak waardevolle inzichten op. Zoals op een locatie waar kapotte CO-meters ervoor zorgden dat het rookbeleid verslapte. Of een andere locatie waar ineens veel minder nicotinevervangers werden gebruikt, en waar meer vapes dan cliënten bleken te zijn. Zelfs irritatie over een rokende schilder kan aanleiding zijn voor een goed gesprek. Zulke signalen verdienen aandacht.
5. Deel je dilemma’s en blijf reflecteren
Dankzij signalen uit de praktijk, klachten en input van cliënten blijven we leren. Juist dat delen maakt het verschil. Een rookvrije organisatie bouw je samen – en stap voor stap.
Samen leren, samen vooruit
Rookvrij worden vraagt om lef, geduld en voortdurende afstemming. Maar het kan. Ook als het schuurt. Ook als het vragen oproept. En juist in die signalen – van cliënten, teams, toezichthouders – zit de waarde. Die signalen brengen ons verder.
Door: Sophie Koek, directeur bedrijfsvoering Brijder
Lees ook de eerdere columns van Sophie: